Taneczne notatki z przeszłości: Fronda, karnawał we Francji i królewskie nogi tancerza.

Wcześniej wspominałam, że notacja taneczna czyli jak zapisywano choreografię w tym kroki taneczne pojawiły się w drugiej połowie XVII wieku. Stało się tak za sprawą Ludwika XIV. Ludwik uczył się tańca od małego zachęcał go do tego sam kardynał Mazarin. Genezy francuskiego baletu należy szukać we włoskiej technice tanecznej jeszcze w drugiej połowie XVI wieku. Nie powinien więc dziwić fakt, że Kardynał uznał tę umiejętność za pożyteczną dla młodego króla.

source BNF

Ludwik już w wieku 13 lat uczestniczył w przedstawieniach baletowych na dworze. Po raz pierwszy wystąpił w balecie Ballet de Cassandre w 1651 roku. Jednak jego najsłynniejszą rolą była postać Apollina – boga słońca, zatańczona w przepięknym kostiumie w kolorze mieniącego się złota, w złotej koronie z piórami. To przedstawienie wywarło niesamowite wrażenie na widzach a król przyjął przydomek jako Król Słońce. Miało to miejsce 23 lutego 1653 roku w sali Petit - Bourbon a ten balet nazywał się Le Ballet Royal de la Nuit (Jean de Camberfort i Isaac de Bensérade).

Ludwik w stroju Apolla boga Słońce

Warto zatrzymać się na chwilę przy tym balecie, które tak silnie zaznaczyło się w tanecznej kulturze baroku. Balety tamtych czasów miały inną budowę, były to teatralne przedstawienia często mieszane z operą i teatrem. Pomiędzy umieszczano baletowe wstawki. Ballet Royal de la Nuit, miało przede wszytskim konotacje polityczne i wiązało się z wygraniem Frondy przez kardynała Mazarina i umocnienia władzy absolutnej we Francji. Zwycięstwo i powrót kardynała Mazarina do Francji (Fronda zmusiła kardynała do ucieczki z Francji) uświetnił karnawał 1653 roku. Obywały się festyny, bale i biesiady.

H. de Gissey, kostium Apolla dla Ludwika, Noces de Thétis et Pélée, 1654

Balet miał być świętem na cześć zwycięstwa oraz ukazać potęgę państwa, którą uosabiał młody król. Przedstawienie trwało 12 godzin. Młody król wystąpił w kilku rolach: jako Czas (une Heure), Ardeny (Un Ardens), Gra (un Jeu), Ciekawość (un Curieux), Furia (un Furieux) i w scenie końcowej jako Apollo – bóg Słońce (un Soleil) w otoczeniu Honoru, Wdzięku, Miłości, Łaski, Zwycięstwa, Wartości , Sławy i Pokoju. Wsród tancerzy zawodowych występował także J.B. Lully oraz także osoby z otoczenia dworu jak: książę de Joyeuse czy markiz de Genlis.

Balet ten odniósł duży sukces i został odnotowany nawet we francuskiej oficjalnej La Gazette z 1653 roku:

Tego dnia (23 lutego) , był tańczony w Petit- Bourbon, po raz pierwszy w obecności Królowej i całego dworu, ”Grand Ballet royal de la Nuit” ... z 43 entré, w bardzo bogatej, nowoczesnej oprawie scenicznej reprezentującej piękno akcji, wspaniałość maszyn (scenografii), bogactwo kostiumów oraz grację i wdzięk tancerzy, który zauroczył i zachwycił widzów, którzy oniemieli z wrażenia.

Najlepiej klimat tamtych wydarzeń chyba oddaje film kostiumowy „Król tańczy” (Le Roi Danse), który opowiada też o współpracy króla z Jeanem Batistem Lully, najbardziej znanym kompozytorem czasu panowania Króla Słońce, także znanym jako choreograf i tancerz. Lully jest twórcą (razem z Molierem) tak znanych comedie – ballets.

H. de Gissey, scenografia doBallet Royal dela Nuit, 1653

Warto tutaj wspomnieć o kostiumach króla. Projekty kostiumów oraz scenografię wykonał Henry de Gissey. Jak wspomina recenzja kostiumy zachwyciły widzów. Zachowały się szkice owych kostiumów i rzeczywiście mogą zachwycać ilością drobiazgowych symbolicznych detali. Wykonane z najwyższej jakości jedwabi oraz aksamitów, gazy, muślinów, haftowanych złotem, i srebrem, dekorowanych drogimi kamieniami, wszystko to miało symbolizować nowego silnego władcę. Na ilustracji widać młodego króla w aureoli złocistej i promienistej korony, jego złoty strój daje wrażenie jakby cały był wykonany ze złota, na tunice widać emblemy słońca i promieni, spódniczka tuniki także imituje promienie, widać je nawet na podwiązkach i sprzączkach kostiumu króla Słońce.

W 1661 roku król założył Królewską Akademię Tańca . Na początku Akademia skupiała 13 mistrzów tańca, którzy mieli za zadanie ujednolicić i skodyfikować zasady tańca, w tym mieli trudne zadanie próby znalezienia jednolitego zapisu tanecznego. Dziś uznaje się, że wynalazcą systemu barokowej notacji tanecznej jest PierreBeauchamp, który bazował na dawniejszych próbach zapisu jak np. widać to jeszcze u Andre Lorina (wspominałam o nim w poprzednim poście). Pierre Beauchamp był dyrektorem Akademii Tańca od 1671 roku. Z kolei Pierre Rameau pisze w swojej książce Maitre a dancer z 1725 roku w przedmowie że, Beauchamp dawał lekcje tańca samemu królowi przez 22 lata. Był też twórcą choreografii ale także muzyki do przedstawień Moliera. Beauchamp skodyfikował 5 pozycji stóp, które do dzisiaj obowiązują w balecie klasycznym. Port de bras, czyli pozycje rąk były jednak inne od tych jakie obecnie stosuje się w balecie (przede wszystkim kostium nie pozwalał na wysokie podnoszenie rąk).

Ujednolicona notacja wraz z jej zasadami zapisu oraz zasadami tańca pojawiła się w 1700 roku wydana przez Raoul Augiera Feuilleta i do dziś tę notację nazywa się jako „system Beauchamp – Feuillet”. Od tego momentu system ten będzie stosowany przez cały XVIII wiek zarówno przy zapisie tańców teatralnych jak i tańców towarzyskich.

Pierre Rameau, Maitre a Danser, 1725

Efektem tanecznego treningu od najmłodszych lat była wysportowana i elegancka sylwetka króla. Jako jeden z nielicznych władców Ludwik mógł się pochwalić, długimi, szczupłymi i wyrobionymi przez ćwiczenia taneczne nogami co zawsze eksponował na swoich portretach.