Konferencja: Gottfried Taubert’s “Rechtschaffener Tantzmeister” (Leipzig 1717) Contexts – Readings – Practices

Podaję informację o ciekawym i ważnym wydarzeniu dla każego tancerza zajmującego się tańcem barokowym. W 2017 roku Uniwersytet w Lipsku organizuje konferencję poświęconą Gottfriedowi Taubertowi oraz szerokiemu rozumieniu tańca w pierwszej połowie XVIII wieku: 

Gottfried Taubert’s  “Rechtschaffener Tantzmeister” (Leipzig 1717) Contexts – Readings – Practices 

więcej informacji:

http://www.historical-dance-symposium.org/en/2-uncategorised/161-jubilaeumsjahr-e.html 

EADH Conference, Prague 2017

Na początku listopada tego roku miałam przyjemność uczestniczenia w międzynarodowej konferencji dla historyków tańca - Comic, dramatic and historic genres in eighteenth and nineteenth century dance repertoire, która tym razem odbyła się w Pradze. Jedno z najpiękniejszych miast Europy, gościło zatem badaczy i tancerzy w jednym aby przedstawić swoje badania dotyczące historii tańca i tematów z tym związanych.
Zajęcia odbywały się w praskiej Akademii Teatralnej na wydziale tańca. W ostatni dniu miały miejsce dwa warsztaty praktyczne. Same wykłady podzielone byly tematycznie na sekcje. Najwięcej wykładów było poświęconych dziejom tańca w XVIII i XIX wieku.

Mój wykład tym razem poświęciłam działalności Stanisława Augusta Poniatowskiego, dzięki, któremu powstał pierwszy królewski balet w Polsce oraz zawdzięcza się powstanie teatru Wielkiego. Balety wystawiane w tym czasie były na tym samym poziomie co balety wystawiane w Operze Paryskiej czy w teatrach włoskich. Wielu sławnych tancerzy i choreografów, których życiorysy dopiero dziś się odkrywa przybywało do Polski aby tutaj wiązać swoje kariery z polska sceną baletową.  Cały wykład zostanie wydrukowany w Choreologica - czasopismie poświęconym zagadnieniom historii tańca. Będzie to pierwszy artykuł w istotnym sposób ukazujący działaność ostatniego króla, który zagranicą nie doczekał się jeszcze publikacji w tej strony. W przyszłym roku czekają mnie kolejne konferencje taneczne o czym jeszcze w najbliższym czasie będę pisać. 

Ze Stanisławem Augustem do Pragi

Teatr na Wyspie, Łazienki, zdjęcie własne

Pomiędzy kewerendami w Muzeach przygotowuję się do wygłoszenia referatu o tancerzach narodowych JKM Stanisława Augusta Poniatowskiego. 

Jadę do Pragi w związku z konferencją dla tancerzy zajmujących sie tańcem dawnym a ściślej dla naukowców zajmuących się ty zagadnieniem. Organizuje ją EADH (European Association for Dance Researchers), odbędzie sie w dniach 4 -6 listopada w Pradze. A będę prezentowac dokonania Stanisława Augusta Poniatowskiego na polu baletowym.  Moja opowieśc będzie zachaczac o balety z motywami propagandowymi oraz narodowymi w tym o balet, ktorego libretto przygotowywał sam Król. Rozważania będą dotyczyc też teatrów i baletów magnackich zarówno tych wschodnich jak i zachodnich terenów Rzeczypospolitej. Oczywiście jestem ciekawa też wszystkich innych wystąpień w tym warsztatów. 

Chevalier de Saint - Georges, tancerz, kompozytor i szermierz.

Mather Brown, Chevalier de Saint Georges, 1789

Dziś post poświęcony nietuzinkowej postaci. Kawaler de Saint – Georges żył w czasie kiedy bycie niewolnikiem było czymś normalnym a abolicjonistyczne poglądy równały się aresztowaniu i osadzeniu w Bastylii. Pod tym artystycznym pseudonimem kryje się bowiem życiorys bardzo interesujący a tym bardziej, że jest to życiorys mulata, który zrobił ogromną karierę w świecie w którym to nie było łatwe.

R.Bonne, Mapa Gwadelupy z Basse Terre, 1780

Widok Guadalupy, koniec XVIII wieku. 

Joseph Boulogne  de Saint Georges urodził się na Gwadelupie* w Basse – Terre,  25 grudnia 1745 ze związku czarnej niewolnicy z Senegalu Nanon i francuskiego kolonisty, plantatora Georges’a de Bologne Saint George. Ojciec uznał swego syna i przeznaczył  na jego edukację sporo środków finansowych.

N.J.B. Raguenet, Widok na Paryż z mostu Pont Neuf, 1763, The Getty Center

W 1753 roku Joseph przyjeżdża do Francji aby odbyć edukację, zostaje przyjęty do sławnej Akademii Boëssiera **(Academie royale polytechnique des arme et de ‘équitation). Okazał się zdolnym szermierzem i żołnierzem - już w wieku 17 lat kiedy pojedynkował się z Alexandrem Picardem, kiedy ten nazwał go „mulatem Boëssiera”. Po skończeniu akademii Joseph został żandarmem króla i kawalerem, od tej pory będzie znany jako Chevalier de Saint – Georges.

J.G.Puschner, Szkoła szermierki, 1725, Norymberga

Joseph był młody, atrakcyjny i przystojny, do tego był wysportowany i znakomitym jeźdźcą. Szermierka była dla niego i pasją jak i powinnością, był też znakomitym tancerzem i szybko zdobywał uznanie wśród pań. Lubił urządzać pokazy szermiercze w Paryżu jak i w Londynie, to tam pojedynkował się ze sławnym i tajemniczym Chevalierem d’Eonem*** i tymi pokazami także zarabiał na życie.

A.A. Robineau, Chevalier de Sainte - Georges, 1787, Royal Collection Trust

Jednak ten utalentowany młody człowiek miał jeszcze jedną pasję była nią muzyka i przede wszystkim był wirtuozem skrzypiec. Nie jest wiadome jak przebiegały początki kształcenia muzycznego u Josepha, ale można się domyślić, że był muzykalny i z pewnością przebywając jeszcze w rodzinnym mieście zetknął się z rdzenną lub europejską muzyką graną przez amatorów. Być może jego ojciec był patronem niektórych muzyków i w ten sposób Joseph zainteresował się muzyką.

Widok na Tuillerie, miejsce publicznych koncertów w Paryżu, 

We Francji szybko został uznany za wirtuoza skrzypiec, skrzypek Antonio Lolli dedykował mu dwa swoje koncerty, a François Gossec – nauczyciel kompozycji Josepha  - 6 trios. W 1769 roku publiczność zobaczyła tego doskonałego amanta, tancerza i szermierza w kompletnie innej roli jako wybitnego skrzypka i później jako koncertmistrza orkiestry Le Concert des Amateurs. W 1772 roku miał swój solowy koncert gdzie orkiestrę poprowadził jego nauczyciel F. Gossec. Zagrał na nim dwa koncerty skrzypcowe Op. II.

Sławny Saint – Georges, szermierz – mulat i skrzypek, stał się sensacją w Paryżu …  dwa lata później w podczas prowadzenia „Concert Spirituel” **** został doceniony przede wszystkim przez słuchające jego gry kobiety z wielkim aplauzem. *****

Orkiestra pod kierunkiem Saint – Georgesa, stała się jedna z najlepszych orkiestr symfonicznych w całej Europie. Wśród słuchaczy nie zabrakło także królowej, która sama grała i kochała muzykę, kształcona była przecież przez samego Glucka. Orkiestra ubierała się wg. mody dworskiej „Ubrani w bogate aksamity i adamaszki, dekorowane złotymi i srebrnymi galonami, z koronkowymi mankietami, ze szpadami u boku i kapeluszami zdobionymi piórami, które kładli na swoich ławkach, tworzyli oni niesamowity miły klimat zarówno dla oka jaki i dla ucha.” ******

Joseph wtedy i koncertmistrzem i skrzypkiem występującym solo. 

W swojej grze stosował techniki gry batteries i bariolages, które zachwycały słuchaczy. W wyniku takiego sukcesu Saint Georges dostał propozycję odnowienia Akademii Muzyki ale kilka osób zespołu opery paryskiej nie chciało zaakceptować, że mogą mieć nad sobą dyrektora mulata. Wybitny muzyk wycofał swoja kandydaturę i został muzykiem w salonie Marii – Antoniny, gdzie on grywał na skrzypcach a także był jej nauczycielem.

J.B. Dagoty Maria Antonina muzykująca, 1776, Wersal

Pierwsze kompozycje Saint – Georgesa inspirowane były wczesnymi kwartetami Haydna, które do Paryża sprowadził baron Bagge. Oprócz pisania koncertów skrzypcowych, Saint Georges tworzył także opery (opera comiques) Ernestine do libretta Pierre’a de Laclosa (autora słynnych Niebezpiecznych związków). Opera ta wykonana została w 1777 w Comedie – Italienne. Druga jego sławna opera La Partie de chasse – powstała kiedy zatrudniony został przez markizę de Montesson******* do jej prywatnego teatru, gdzie były wystawiane jego inne utwory. W tym samym czasie pod opieka markizy przebywał Mozart , biografowie wskazują, że mogli tam się poznać. Druga opera była także pokazana królowej w zamku Marly. Jednak najbardziej popularną kompozycją była opera – balet była L’Amant anonyme opartej na libretcie Madame de Genlis ********, która była bliską przyjaciółką Saint Georgesa. 

Opera ta opowiada historię bohatera, który boi się ujawnić swoją prawdziwą tożsamość wobec ukochanej kobiety. Twierdzi się, że opowieść ta jest doświadczeniem samego kompozytora, który był kochankiem, ale nie mógł poślubić swojej ukochanej z powodu koloru skóry.  Opera ta wystawiona z 1780, 8 marca w prywatnym teatrze Madame Montesson  

Chevalier de Saint Georges, L’Amant anonyme, 1780

W latach 80. XVIII wieku Chevalier de Saint Georges musiał szukać nowej pracy, gdyż prywatny teatr markizy Montesspan popadł w problemy finansowe w związku ze śmiercią księcia Orleanu. Saint Georges wyjeżdża do Londynu aby tam brać udział w pokazach pojedynków szermierczych ze znanymi wtedy szermierzami. W 1787 roku stoczył pojedynek z Chevalierem d’Eonem, szpiegiem ubierającym się w kobiece stroje wtedy tez poznał księcia Walii. Z początkiem Rewolucji Francuskiej Saint – Georges prowadził życie raczej artystycznego wagabundy razem z kilkoma artystami w tym śpiewaczką Louise Fusil, doznawał także uprzedzeń rasowych oraz oskarżeń o bycie królewskim szpiegiem.

T.Stewart, Chevalier d''Eon, 1792,  National Portrait Gallery

A.A. Robineau, Pojedynek pomiędzy Cheavlier de Saint - Georges a Chevalier'em d'Eon, przed księciem Walii (1787 - 1789)

Rewolucja dla ludzi kolorowych była nadzieją na próbę zmiany ich postrzegania, dania im takich samych praw jakie mieli ludzie biali tym bardziej ze 1789 roku podpisano Deklarację Praw Człowieka i Obywatela. Saint Georges zgłosił się w 1792 roku kiedy ogłaszano nabór do Gwardii Narodowej i utworzono tam oddział składający się z mulatów i czarnych obywateli, dowódcą został Saint Georges i od niego oddział nazywano jako Légion St-George. Dowódcą jednak nie był długo oskarżono go o defraudację i osadzono w więzieniu, ratował go  zastępca (inny znany mulat późniejszy generał) Thomas – Alexandre Dumas. Pod koniec lat 90. XVIII wieku przebywał na Santo Domingo lecz później wrócił do Paryża i 1799 roku umiera.

***

Kiedy Napoleon został cesarzem w 1802 roku, przywrócono we Francji niewolnictwo a wszystkich sławnych mulatów, skazano na zapomnienie. Muzyka Chevalier’a Saint – George’sa została zniszczona i zakazana. Z tego też powodu jego prace są nadal poszukiwane, mało znane w ogólnym obiegu jak kompozycje Mozarta czy Haydna. Niektórym kompozycjom nie udowodniono autorstwa Saint – Georgesa. Joseph Boulogne jest twórcą sonat, kwartetów, symfonii concertantos oraz oper comiques i opery baletu. Dopiero  od niedawna artyści na nowo odkrywają muzykę Saint - Gorgesa, powstał o nim film para dokumentalno - kostiumowy a w tym roku wystawiono jego operę L’Amant anonyme przez The Little Opera Theatre w Nowym Yorku. 

L'Amant Anonyme, The Little Opera Theatre, New York

*Gwadelupa - terytorium kilku wysp na Małych Antylach, dziś departament zamorski Francji, W XVIII wieku była       kolonią w Indiach Zachodnich,  gdzie uprawiano plantacje trzciny cukrowej i kawy. 

 ** Nicolas Texier de la Boëssière ( 1723 - 1807) - mistrz szermierki, pedagog i pisarz, twórca szkoły sztuki szermierki w Paryżu Academie royale polytechnique des arme et de ‘équitation). 

*** Charles d'Eon znany jako Chevalier d'Eon (1728 - 1810) - francuski dyplomata,szpieg, szermierz, słynął z ubierania się po kobiecemu w czym pomagała mu modystka Marii - Antoniny Rose Bertin.

**** Concert Spirituel - orkiestra występująca publicznie  w jednej z sal pałacu wTuilleirie w Paryżu od 1725 - 1791. 

*****   L' Almanach musical, Paris, 1775, s. 198 

******  Michel Brenet, Les Concerts en France, Paris, 1900, s.365 

******* Madame de Montesson, markiza ( 1738 - 1806), kochanka Ludwika Filipa Orleańskiego później jego żona morganatyczna. 

********  Madame de Genlis (1746 - 1830) - hrabina Stephanie Felicite de Genlis,pedagog,pisarka, grała na harfie. Pisała przede wszystkim książki edukacyjne dla dzieci.