czwartek, 26 października 2017

Taniec "noble danse" a etykieta w osiemnastym wieku.

J. Raunacher, Para w stylu galant w ogrodzie, 1763, Pałac Eggenberg, Graz 

W XVIII wieku taniec był określany jako la belle danse czy danse noble nie nazywano go jako taniec barokowy bo pojęcie to jeszcze nie istniało. Tak samo jak i w praktyce taniec tego okresu często "wspomagany" jest baletem klasycznym w stylu Waganowej, który także ma się nijak do techniki tańca la belle danse.
Taniec w XVII i XVIII wieku był ściśle powiązany z etykietą. Te dwie dziedziny zostały także powiązane ze sobą przy pomocy nauki. Praktyka taneczna jest w sumie znana natomiast teoria,  jaka powstawała na temat tańca barokowego rzadko jest wspominana. Dlatego też poświęcę kilka postów na to zagadnienie.

Jednym z teoretyków tańca na początku XVIII wieku był oczywiście Gottfried Taubert, ale nie tylko on. Taniec la belle danse narodził się we Francji, na dworze Ludwika XIV, który sam był znakomitym tancerzem i taniec jako sztukę propagandy i kultury wysokiej, dworskiej bardzo cenił. Oczywiście należy przypomnieć, że taniec dworski późnego renesansu i wczesnego baroku pojawił się we Francji za sprawą włoskich mistrzów tańca.

Pod koniec XVII wieku Francja była zatem stolicą kultury tanecznej, promowała także wzorce zachowania, jakie pojawiły się z czasem na wersalskim dworze. Szybko także ta kultura zaczęła rozprzestrzeniać się na inne kraje. Zaczęto wydawać podręczniki, rozprawy i prace naukowe dotyczące tańca jak i etykiety. I chyba w Niemczech było to najbardziej widoczne. Tam też powstała nauka o systemie etykiety zarówno pod względem kulturowym, obyczajowym jak i filozoficznym i politycznym znana pod nazwą ceremoniel wissenschaft.  

Prekursorem tej nauki był Johann von Besser (1654 - 1729). Urodzony we Fromborku (Frauenburg), studiował w Królewcu a póżniej w Lipsku od 1690 był mistrzem ceremonii na dworze pruskim, był także prawnikiem pisarzem, dramaturgiem i poetą. Domniemany autor dzieła Ceremoniale Brandenburgicum, wydanym we Fryburgu w 1700 roku. Besser w tym dziele także wspomina o ceremoniale dworskim w Polsce.

J.B. von Rohr, Ceremoniel Wissenschaft, 1733
Jednym z głównych reprezentantów tego kierunku był Julius Bernhard von Rohr (1688 - 1742). Jego główne dzieło Einleitung zur Ceremoniel-Wissenschafft Der Privat-Personen, wydane w Berlinie w 1728 - poświęcone funkcjonowaniu szlachty na dworze w następnym dziele z 1733 roku Einleitung zur Ceremoniel-Wissenschafft der großen Herren także wydanym w Berlinie - poświęca już ceremoniałowi poszczególnych dworów książat i monarchów. 
Z kolei Johann Friedrich Wilhem von Winterfeld w swojej pracy Teutsche und Ceremonial - Politica) wydanej we Frankfurcie i Lipsku w 1700 roku łączy już ceremoniał dworski z polityką opisywanego dworu.  
Pomimo dużego zainteresowania ceremoniałem dworskim nauka ta nie była popularna jako dyscyplina naukowa stosowana na uniwersytetach niemieckich, ograniczała się raczej do opisu ceremoniału i jego porównywań z innymi dworami w Europie. Była to dyscypilina nawiązująca do filozofii w duchu Christiana Leibniza, który wiedzę o człowieku uzsadniał poznaniu jego środowiska i otoczenia w jakim się wychowywał.
Zarówno von Besser jak i von Rohr w swoich pracach zwracali uwagę na ubiory, modę, taniec oraz odpowiednią konwersację. 
W swojej pracy Gottfried Taubert temu zagadnieniu poświęcił kilka rozdziałów. Określa on etykietę słowem Sitten - Lehre oraz jako Etice (etyka). Sitten - Lehre odnosiło się do poczucia moralności oraz szlachetności charakteru.  Zagadnienia te wchodzą w część teoretyczną, która była istotną nauką dla każdego.

Taniec zatem dziełił się na dwie podstawowe części taniec prozaiczny (Prosaichen Tanz) i taniec poetyczny (Poetic Tanz). Taniec prozaiczny zawierał podstawy bez, których nie dało się tańczyć czyli: chodzenie, stanie, ukłony, ubiór i etykieta. Były to czynności, które nie wymagały akopaniamentu muzycznego i stanowiły ogólne podstawy życia codziennego. Należały one do wymogów eleganckiego, szlachetnego i moralnego mężczyzny i kobiety, których określano wtedy słowem homme de qualite, galant, galanterie. Taniec poetyczny z kolei dzielił się na 3 części: theoria (teoria), praxis (praktyka), descriptio (notacja). Do niego zalicza się zarówno, taniec dworski, rytualny (menuet), taniec towarzyski (kontredanse) czy tańce teatralne (sarabanda).

D. Chodowiecki, Der Tanz, 1778

Etykieta (Sitten - Lehre), była podstawową umiejętnością jeśli chciało się być akceptowanym przez dane środowisko. Taubert nazywa je complimens co, tłumaczy jako zbiór idei dotyczących zachowania się związanych z kulturą sztuki dworskiej rozwijającej się w dużych miastach i w środowiskach arystokratycznych.






Brak komentarzy:

Prześlij komentarz